‮تحلیل ساده توپوگرافی در SIGQ ‭

مدل رقومی ارتفاع ما به تنهایی مفید است. اما می‌توانیم از آن برای ایجاد مجموعه‌ داده‌هایی کاملا جدید استفاده کنیم که به ما حتی اطلاعات بیشتری درباره محوطه‌هایمان و همچنین منظری که آن محوطه‌ها در آن واقع شده‌اند، می‌دهد.

شیب

اولین مجموعه داده جدیدی که درست می‌کنیم، به ما نشان خواهد داد که بخش‌های مختلف منطقه مورد نظرمان چقدر شیب دارند یا صاف هستند.

• ۱- در منوی اصلی بروید به Raster > Analysis > Slope.
• ۲- برای «Input layer» مجموعه داده‌های SRTM خودتان را انتخاب کنید.
• ۳- برای «Ratio of vertical units to horizontal» تایپ کنید 111,000.

این شبیه همان کاری است که برای سایه‌گذاری انجام دادیم – مقدارهای ارتفاع به متر اندازه‌گیری می‌شوند، اما داده‌های خط افقی (raster) از طول و عرض جغرافیایی استفاده می‌کند. هر درجه تقریبا 111 کیلومتر می‌شود، در نتیجه ما این اطلاعات را به QGIS اضافه می‌کنیم تا مقدارهای جدید را دقیق محاسبه کند.

• ۴- روی دکمه مرور فایل‌ها در کنار «Slope [Save temporary file]» کلیک کنید و «Save to file» را انتخاب کنید.
• ۵- بروید به فولدر دوره‌تان.
• ۶- مطمئن شوید که برای «Save as type» گزینه «*.tif» انتخاب شده باشد. (آن را می‌توانید در بالای لیست پیدا کنید!).
• ۷- فایل خود را نام‌گذاری کنید، برای مثال «SRTM_Slope» و روی «Save» کلیک کنید.
• ۸- روی دکمه «Run» کلیک کنید.

_{محاسبه شیب}

_{یک تصویر خط افقی پیش‌فرض برای نشان دادن شیب.}

_{رنگ‌ها کمک می‌کنند تا بهتر بتوان صاف‌ترین بخش‌های منظر را از شیب‌دارترین بخش‌های منظر تشخیص داد.}

آیا می‌توانید مثال‌هایی از محوطه‌هایی بزنید که داده‌های شیب می‌توانند به ما کمک کنند بتوانیم یک محوطه باستان‌شناسی را بهتر درک کنیم یا از آن حفاظت کنیم؟

جهت (aspect)

• ۱- در منوی اصلی بروید به «Raster» > «Analysis» > «Aspect».
• ۲- برای «Input layer» مجموعه داده‌های SRTM خودتان را انتخاب کنید و نه خط افقی شیب‌تان را. (Not your slope raster!)
• ۳- روی دکمه مرور در کنار «Aspect [Save temporary file]» کلیک کنید و گزینه «Save to File» را انتخاب کنید.
• ۴- بروید به فولدر دوره.
• ۵- مطمئن شوید که برای «Save as type» گزینه «*.tif» انتخاب شده باشد. (آن را می‌توانید در بالای لیست پیدا کنید!).
• ۶- فایل خود را نام‌گذاری کنید، برای مثال «SRTM_Aspect» و روی «Save» کلیک کنید.
• ۷- روی دکمه «Run» کلیک کنید.

_{محاسبه جهت (aspect)}

_{یک تصویر خط افقی جهت (aspect raster) پیش‌ فرض.}

• ۸- روی داده‌های جهت در پنل «Layers» کلیک کنید و گزینه «Properties» را انتخاب کنید.
• ۹- روی برگه «Symbolog7» کلیک کنید.
• ۱۰- در بالای صفحه، «Render type»‌ را به «Singleband pseudocolour» تغییر دهید.
• ۱۱- در کنار «Color ramp» روی پیکان سیاه کوچک کلیک کنید و بعد بروید به «Create New Color Ramp».
• ۱۲- نوع طیف رنگ را به «Catalog: cpt-city» تغییر دهید و دکمه «OK»‌ را فشار دهید.
• ۱۳- به پایین صفحه اسکرول کنید تا «Full_saturation _spectrum_CCW» را پیدا کنید، آن شبیه یک رنگین کمان است!
• ۱۴- آن را انتخاب کنید و روی دکمه «OK» کلیک کنید.

_{انتخاب یک طیف رنگی مناسب.}

• ۱۵- روی دکمه «Apply» و «OK» کلیک کنید.

_{یک تصویر خط افقی رنگی جهت‌ها (colourful aspect raster).}

آیا می‌توانید دلایلی دیگری را برشمارید که چرا جهت (aspect) می‌تواند برای باستان‌شناس‌ها مفید باشد؟

آب‌شناسی

• ۱- در مرورگر اینترنتی‌تان بروید به HydroRIVERS website .

_{وب‌سایت HydroRIVERS}

• ۲- به پایین صفحه بروید و نسخه «Shapefile» ناحیه مرتبط با منطقه مورد نظرتان را پیدا کنید.
• ۳- روی لینک «Download» برای این مجموعه داده‌ها کلیک کنید.

_{دانلود داده‌های مناسب.}

• ۴- وقتی که دانلود انجام شد، فایل زیپ «HydroRIVERS» را به فولدر دوره‌تان منتقل کنید.
• ۵- فایل را باز کنید.

_{فولدری که بعد از باز کردن فایل زیپ به وجود آمده است.}

• ۶- در نرم‌افزار QGIS، در منوی اصلی بروید به «Layer» < «Add Layer» < «Add Vector Layer».
• ۷- روی دکمه مرورگر کلیک کنید و به فولدر «HydroRIVERS» در فولدر دوره‌تان بروید.
• ۸- روی دومین فولدر «HydroRIVERS» که داخل فولدر اول قرار دارد (اگر آنجا فولدری باشد)‌ کلیک کنید.

_{افزودن «shapefile».}

• ۹- فایلی را پیدا کنید که آخرش پسوند «.shp» دارد. آن را انتخاب کنید و روی «Open» کلیک کنید.
• ۱۰- روی «Add» و بعد روی «Close» کلیک کنید.

_{داده‌های HydroRIVERS در QGIS.}

• ۱۱- روی لایه رودخانه در پنل «Layers» کلیک راست کنید و گزینه «Properties» را انتخاب کنید.
• ۱۲- به برگه «Symbology» بروید و گزینه «simple blue line» را انتخاب کنید. (می‌توانید «simple line» را انتخاب کنید و بعد رنگ آبی را برای آن در نظر بگیرید.)
• ۱۳- روی «Apply» و «OK» کلیک کنید.

_{رودخانه‌های آبی.}

• ۱۴- روی لایه رودخانه‌ها در پنل «Layers» کلیک کنید و گزینه «Properties»‌ را انتخاب کنید.
• ۱۵- در بالای صفحه «Single Symbol» را به «Graduated» تغییر دهید.
• ۱۶- برای «Value» گزینه «Upland_SKM» را انتخاب کنید.

گزینه «Upland_SKM» مخفف «upland square kilometres» است – ارجاع دارد به مساحت حوضه آبریز بالای هر رودخانه.

• ۱۷- روی پیکان سیاه در کنار «Color ramp» کلیک کنید و «Blues» را انتخاب کنید.
• ۱۸- روی دکمه «Classify» در نزدیکی پایین پنجره کلیک کنید.
• ۱۹- روی «Apply» و «OK» کلیک کنید.

_{سمبل‌شناسی رودخانه درجه‌بندی شده (Graduated river symbology).}

حالا رودخانه‌ها بسته به بزرگی‌شان رنگ‌های مختلف دارند! رودخانه‌های بزرگ‌تر، که از مناطق بزرگ‌تری آب می‌گیرند، به رنگ آبی تیره هستند، و نهرهای کوچک سفید یا آبی کم‌رنگ هستند.

_{یک نقشه کامل شده‌ توپوگرافی با ارتفاع، برجستگی‌ها و رودخانه‌ها.}

آب‌شناسی اهمیت فوق‌العاده‌ای در باستان‌سنجی محوطه‌ها و باستان‌شناسی منظر دارد. چون انسان‌ها برای بقا به آب نیازمند هستند، چه حال و چه در گذشته! محوطه‌های سکونت‌گاهی برای حفظ پایداری‌شان به مقدار مناسبی از منابع آبی نیاز دارند و رودخانه‌ها و نهرها گزینه مشخصی هستند. هر چه سکونت‌گاه بزرگ‌تر باشد به آب بیشتری نیاز دارد. برای همین هم هست که چنین محوطه‌هایی اغلب نزدیک رودخانه‌های بزرگ بنا شده‌اند. آیا می‌توانید به این فکر کنید که چرا یک نقشه آب‌شناسی با حفظ میراث فرهنگی ارتباط دارد؟

برای به پایان رساندن هفته چهارم به شما آفرین می‌گوییم! کلی چیزها درباره رادار و داده‌های توپوگرافی یاد گرفتید. هفته آینده نگاهی می‌اندازیم به این که چطور می‌توانید از نقشه‌های تاریخی و تصاویر برای شناخت بیشتر درباره محوطه‌های باستان‌شناسی استفاده کنید.