‮داده‌های تاریخی و باستان‌شناسی ‭

واضح است که کلی داده واقعا جالب تاریخی در اختیار است. اما باستان‌شناس‌ها دقیقا چطور می‌توانند از این داده‌ها در کار خود استفاده کنند؟ اجازه بدهید چند مثال بزنیم!

باستان‌سنجی محوطه‌ها

وقتی باستان‌شناس‌ها دنبال محوطه‌های جدید می‌گردند، داده‌های تاریخی می‌تواند برای آنها حسابی ارزشمند باشد.

از آنجایی که داده‌ها اغلب به زمانی برمی‌گردند، که توسعه کشاورزی و شهری هنوز رخ نداده بود، محوطه‌های باستان‌شناسی را می‌توان به شکل راحت‌تری در تصاویر کرونا تشخیص داد تا این که بخواهیم از تصویربرداری مدرن ماهواره‌ای استفاده کنیم. این باعث می‌شود تا کرونا یک ابزار فوق‌العاده برای پیدا کردن محوط‌های جدید باشد.

_{تپه‌های سکونت‌گاهی باستانی روی عکس کرونا که از شمال شرق سوریه گرفته شده از تصویر مدرن سنتیل-۲ بسیار واضح‌تر هستند. عکس متعلق به USGS و ESA.}

بعضی اوقات نقشه‌های قدیمی شامل اجزاء باستان‌شناسی‌ای هستند که دیگر نابود شده‌اند یا به کلی به دست فراموشی سپرده شده‌اند.

_{نقشه بخشی از عجلن در اردن که در سال ۱۹۶۴ گرفته شده است. مقبره‌های سنگ‌چین و دیوارهای سنگی‌شان در نقشه هویدا هستند. Army Map Service, Series K737, Sheet 3454-I, 1964.}

در بخشی دیگر از موارد، محوطه‌های باستان شناسی به شکل غیرعمدی در نقشه‌های قدیمی رسم شده‌اند. برای مثال، سکونت‌گاه‌ها و محوطه‌های خاکسپاری تپه‌ای را ممکن است به عنوان یک تپه طبیعی یا برآمدگی ثبت کرده باشند و نقشه‌بردارها ایده‌ای نداشته‌اند که دارند یک محوطه باستان‌شناسی را ثبت می‌کنند! این اغلب وقتی اتفاق می‌افتد که نقشه‌ها با استفاده از تصویربرداری هوایی تهیه یا به روز می‌شوند و نقشه‌بردارها از نزدیک آن جزء باستان‌شناسی را در روی زمین مشاهده نکرده‌اند. با تفسیر یا با تفسیر مجدد داده‌هایی که در نقشه‌های تاریخی ثبت شده‌اند، باستان‌شناس‌ها می‌توانند محوطه‌هایی را که ناشناخته مانده بودند، شناسایی کنند.

_{تِل‌ها (سکونت‌گاه‌های تپه‌ای)‌که در یک نقشه مربوط به جنگ جهانی اول از کرکوک در عراق در سال ۱۹۱۷ ثبت شده‌اند. Mesopotamian Expeditionary Force Survey Party, map T.C. 147, 1917.}

باستان‌شناسی منظر

داده‌های تاریخی همچنین منبعی ارزشمند برای باستان‌شناسی است که تلاش می‌کنند تا فهم بهتری از رابطه بین محوطه‌ها و محیط طبیعی اطراف‌شان داشته باشند. چنین داده‌هایی می‌توانند به باستان‌شناس‌ها کمک کنند تا ببینند که منظرها در گذشته‌ي نه چندان دور چه شکل و قیافه‌ای داشته‌اند و یک جورهایی از چشم جمعیتی که در گذشته در آن مکان‌ها می‌زیسته‌اند، به آن مناظر نگاه کنند.

_{نقشه دوبی در سال ۱۹۵۳ ایده‌ی بسیار بهتری از منظر طبیعی منطقه‌ در اختیار می‌گذارد تا تصویربرداری مدرن ماهواره‌ای یا نقشه‌هایی که توسعه شهری، پارک‌‌ها و ساختمان‌سازی بر آنها غالب هستند. Army Map Service, Series K502, Sheet NG 40-9, 1953..}

داده‌های تاریخی همچنین می‌توانند برای فهم بهتر الگو‌های زیست‌گاهی سنتی به کار گرفته شوند. نگاه کردن به پراکندگی مزارع و سکونت‌گاه‌ها در تصاویر مدرن کار باستان‌شناس‌ها را برای مشخص کردن این که در گذشته مردم در کجا زندگی و کشاورزی می‌کرده‌اند، سخت می‌کند. اما نقشه‌ها و تصاویر قدیمی می‌توانند به عنوان یک راهنما بر فهم بهتر الگوهای سکونت‌گاهی قدیمی‌تر به کار گرفته شوند.

_{کرونا (چپ)‌ و سنتینل-۲ (راست) تصویری از شناص در عمان. در پی ورود موتورهای آب گازوئیلی که به کشاورزان اجازه می‌دهند زمین‌های بیشتری را کشت کنند، پراکندگی مزارع و سکونت‌گاه‌ها از سال ۱۹۷۰ به این سو به کلی تغییر کرده است. محدودیت‌های جغرافیایی که در تصویر ۱۹۷۰ وجود دارند مثل همان‌هایی هستند که مردم متعلق به عصر مفرغ با آنها دست و پنجه نرم می‌کردند. برای همین، الگوهای سکونت‌گاهی پیشامدرن برای باستان‌شناس‌ها بسیار ارزشمند هستند! متعلق به USGS و ESA.}

حفاظت از میراث فرهنگی

این داده‌های تاریخی همچنین می‌توانند به کار بیایند تا تهدیدهایی را که محوطه‌های باستان‌شناسی با آنها روبرو هستند، درک کنیم و به حفاظت از آنها کمک کنیم.

همان‌طور که دیدیم، نقشه‌ها و تصاویر تاریخی می‌توانند برای یافتن محوطه‌های باستان‌شناسی جدید (یا فراموش شده) کاربرد داشته باشند. در بسیاری از موارد، باید قبل از آن که در این محوطه‌ها خللی وارد شود یا نابود شوند، آنها را ثبت و از آنها حفاظت کرد. همچنین مهم است که محوطه‌هایی را که در نقشه‌های قدیمی دیده می‌شوند، اما نابود شده‌اند را ثبت کنیم، چون این به متخصصان میراث و نهادها کمک می‌کند تا مجموعه‌ داده‌هایی را که در دست دارند، بهتر درک کنند.

_{گسترش شهر بغداد از ۱۹۵۰ به این سو به نابودی تعداد زیادی از محوطه‌های باستان‌شناسی منجر شده است. مثل این‌ها که در نقشه‌ای از شهر در سال ۱۹۵۸ نشان داده شده است (بالا). تصویر ماهواره‌ای سنتینل-۲ که در سال ۲۰۲۰ (پایین)‌ گرفته شده است، نشان می‌دهد که روی این محوطه به کلی ساختمان‌سازی شده است. متعلق به ESA، و Army Map Service, Series K941، بغداد، ۱۹۵۸.}

داده‌های تاریخی می‌توانند به آنهایی کمک کنند که تلاش می‌کنند از باستان‌شناسی محافظت کنند تا فهمی بهتر از چالش‌هایی داشته باشند که محوطه‌ها با آنها رودررو هستند. این که قادر باشیم که ابعاد و جهت گسترش کشاورزی و شهری را در زمانه خود زیر نظر داشته باشیم،‌ به متخصصان اجازه می‌دهد تا به شکل بهتری خلل‌هایی را که ممکن است در آینده در محوطه‌های باستان‌شناسی رخ دهند، شناسایی کنند.

_{این تصویر کرونا که در دهه شصت میلادی در قرن بیستم گرفته شده و یک تصویر مدرن که با سنتینل-۲ گرفته شده نشان می‌دهند که چطور باتلاق‌های جنوب عراق (مناطقی که تیره هستند) در پنجاه سال گذشته آب رفته‌اند و وسعت‌شان کم شده است. این روند نشان می‌دهد که خشک شدن باتلاق‌ها و فرسایش محوطه‌های باستان‌شناسی می‌تواند یک نگرانی قابل ملاحظه در آینده باشد. عکس متعلق به USGS و ESA.}

داده‌های تاریخی چطور می‌توانند در منطقه مورد نظر شما به کارتان بیایند؟

حالا که قدری درباره استفاده از نقشه‌ها و تصاویر تاریخی در باستان‌شناسی آشنا شدید، خوب است که آستین بالا بزنید و قدری با این تصاویر کار کنید.