‮دیجیتالی کردن داده‌های باستان‌شناسی ‭

با جمع‌آوری همه این داده‌ها می‌خواهیم به شما نشان دهیم که با این داده‌ها چه کار می‌توانید بکنید. ما این داده‌ها را دیجیتالی و اطلاعات باستان‌شناسی را که همه این منابع مختلف دارند، باهم ترکیب می‌کنیم: مهارت جدیدی که این دوره به شما یاد خواهد داد.

محوطه‌های دریاچه حمرین

برای مطالعه موردی‌مان، در محدوده محوطه‌های دریاچه حمرین که می‌توانیم آنها را شناسایی کنیم، حدودی را رسم می‌کنیم. بعد از داده‌های مربوط به نام محوطه‌ها که در نقشه‌ها به آنها اشاره شده (در صورتی که موجود باشند) استفاده می‌کنیم و بعد ثبت می‌کنیم که آیا آن محوطه‌ها در عکس‌ لندست ۱۹۹۰ و عکس سنتینل ۲۰۲۲ زیر آب رفته‌اند یا خیر. با این کار مشخص می‌کنیم که کدام یکی از محوطه‌ها بیشتر از بقیه در خطر فرسایش قرار دارند.

ایجاد شیپ‌فایل (Shapefile)

اولین چیزی که به آن احتیاج داریم فایلی است که این داده‌های باستان‌شناسی را در آن ذخیره کنیم. آز آنجایی که می‌خواهیم اجزاء مشخص را ثبت کنیم، باید یک داده بُرداری (vector data) بسازیم ( هفته ۱.۱۰ ). می‌توان از فایل‌های مختلفی استفاده کرد. اما ما از یک شیپ‌فایل (Shapefile) استفاده می‌کنیم چون نرم‌افزارهای GIS به طور گسترده از این فایل‌ها استفاده می‌کنند.

• ۱. در منو به «Layer» > «Create Layer» > «New Shapefile Layer» بروید.
• ۲- روی دکمه مرور فایل‌ها کلیک کنید و به شیپ‌فایل یک نام بدهید و آن را در یک مکان مناسب ذخیره کنید. ما داخل فولدر دریاچه حمرین یک فولدر «Archaelology» درست کرده‌ایم.
• ۳- تحت «Geometry type» گزینه «Polygon» را انتخاب کنید. اگر اجزاء نقطه‌ای یا خطی می‌خواهید، می‌توانید اینها را انتخاب کنید.
• ۴- برای سیستم ارجاع مختصات (coordinate reference system) «WGS 84» را انتخاب کنید (مگر این که بخواهید از یک شبکه‌بندی استفاده کنید).

بعد باید فیلدهایی را فهرست کنیم که می‌خواهیم در جدول شیپ‌فایل‌مان داشته باشیم تا بتوانیم ویژگی‌های محوطه‌ها را ثبت کنیم. – داده‌هایی که قصد داریم در مورد محوطه‌ها ثبت کنیم. ما برای ثبت نام محوطه و این که آن محوطه در تصاویر ۱۹۹۰ و ۲۰۲۲ زیر آب قرار گرفته یا خیر، از سه فیلد استفاده می‌کنیم. فیلدهای شما ممکن است بسته به این که چه می‌خواهید ثبت کنید، متفاوت باشند. شاید نوع محوطه، تعداد اجزایی که به محوطه شکل داده‌اند، یا خطر اصلی که محوطه را تهدید می‌کند، چیزهایی باشند که شما بخواهید ثبت کنید.

برای ثبت جزئیات باستان‌شناسی محوطه مورد نظرتان به چه فیلدهایی احتیاج دارید؟

• ۵- در باکس «New Field» تایپ کنید «site_name» برای نام.
• ۶- مطمئن شوید که «Text» انتخاب شده باشد – چون می‌خواهیم با استفاده از حروف الفبا نام‌مان را تایپ کنیم.
• ۷- مطمئن شوید که «Field Length» (تعداد حروفی که اجازه داده می‌شود تایپ کنید) به اندازه کافی باشد، در مورد ما ۸۰ حرف کافی است.
• ۸- روی دکمه «Add to Field List» کلیک کنید.

_{ایجاد یک شیپ‌فایل جدید}

حالا باید یک فیلد «ID» هم در فهرست فیلدها نمایان باشد. این یک فیلد عددی است، که معنایش این است که فقط اعداد را قبول می‌کند – و نه حروف یا اعشار. این فیلد مفیدی است چون تک تک محوطه‌هایی را که نامی ندارند، مشخص می‌کند. ما از آن برای شماره‌گذاری محوطه‌ها بر روی نقشه‌مان استفاده می‌کنیم. اگر نمی‌خواهید، می‌توانید آن را با انتخاب کردن آن و کلیک کردن روی دکمه «Remove Field» حذف کنید.

حالا این فرآیند را برای دو فیلد متنی دیگر تکرار می‌کنیم: «flood_1990» و «flood_2022».

• ۹- وقتی از فیلدها راضی شدید، روی دکمه «OK» کلیک کنید.

_{افزودن تمام فیلدها، اگر فیلد «ID» به کارتان نمی‌آید می‌توانید آن را حذف کنید.}

شیپ‌فایل چندضلعی شما به پنل لایه‌ها (Layers Panel) اضافه می‌شود. اما هنوز هیچ محوطه‌ای را اضافه نکرده‌ایم. در نتیجه در پنجره نقشه چیزی نمی‌بینید.

_{شیپ‌فایل جدید به پنل لایه‌ها (Layers Panel) اضافه شده است.}

ایجاد اجزاء (محوطه‌های) جدید

حالا که فایلی داریم که می‌توانیم داده‌ها را در آن ذخیره کنیم، چند محوطه را دیجیتالی می‌کنیم!

• ۱- روی شیپ‌فایل در پنل لایه‌ها (Layers Panel) کلیک‌راست کنید و بعد روی «Toggle Editing» کلیک کنید.

در نرم‌افزار GIS «editing» یک وسیله محافظتی است که از تغییرات اشتباهی بر روی داده‌ها جلوگیری می‌کند. ما «editing» را برای هر فایلی که می‌خواهیم تغییر دهیم،‌ باز می‌کنیم و تغییرات‌مان را همین‌طور که کار را ادامه می‌دهیم ذخیره می‌کنیم و بعد وقتی کارمان تمام شد «editing» را متوقف می‌کنیم.

• ۲- در پنجره نقشه محوطه‌ای را پیدا کنید که می‌خواهید آن را دیجیتالی کنید.

ما با صبرا (محوطه ۶۶) شروع می‌کنیم. یک تِل (تپه باستانی) کوچک در میان نقشه‌مان. این تپه روی عکس‌های کرونا و سنتینل-۲ دیده می‌شود، اما در عکس لندست ۱۹۹۰ به زیر آب فرو رفته است.

_{صبرا روی عکس کرونا و نقشه باستان‌شناسی (McGuire 19981) و عکس سنتینل-۲ دیده می‌شود، اما در عکس لندست ۱۹۹۰ به زیر آب فرو رفته است. عکس متعلق به USGS و ESA.}

• ۳- وقتی که آماده شدید که حدود محوطه را رسم کنید،‌ در نوار ابزار بالای صفحه روی دکمه «Add Polygon Feature» کلیک کنید.
• ۴- برای اضافه کردن اضلاع به چند ضلعی‌تان کلیک‌چپ کنید و برای این که چندضلعی‌تان را تمام کنید، کلیک‌راست کنید.

_{برای این که دور محوطه یک چندضلعی رسم کنید کلیک‌چپ کنید و برای این که رسم چندضلعی را تمام کنید، کلیک‌راست کنید.}

• ۵- وقتی یک پنجره کوچک باز می‌شود ویژگی‌های محوطه را اضافه کنید و روی دکمه «OK» کلیک کنید.

_{اطلاعات محوطه‌تان را در پنجره کوچک ویژگی‌های جزء که باز می‌شود، وارد کنید.}

مشاهده و تغییر ویژگی‌ها

اگر می‌خواهید می‌توانید داده‌هایی را که جمع‌آوری کرده‌اید، مشاهده کنید یا آنها را تغییر دهید. می‌توانید داده‌ها را در جدول ویژگی‌ها (Attribute Table) ببینید.

• ۱- در پنل لایه‌ها (Layers Panel) روی شیپ‌فایل‌تان کلیک‌راست کنید و گزینه «Open Attribute Table» را انتخاب کنید.

_{جدول ویژگی‌ها (Attribute Table) تمام داده‌هایی را که جمع‌آوری کرده‌اید، به شما نشان می‌دهد و محوطه‌های انتخاب شده با رنگ زرد برجسته شده‌اند.}

اگر روی شماره ردیف هر محوطه کلیک کنید آن جزء در پنجره نقشه با رنگ زرد برجسته می‌شود. اگر بخواهید اطلاعاتی را که اضافه کرده‌اید، تغییر دهید، می‌توانید این کار را در جدول ویژگی‌ها (Attribute Table) انجام دهید.

• ۲- مطمئن شوید که «editing» برای جزء مورد نظرتان روشن است. اگر نه، می‌توانید روی مداد زرد در قسمت بالا در سمت چپ جدول ویژگی‌ها (Attribute Table) کلیک کنید.
• ۳- روی متن یا عددی که می‌خواهید آن را تغییر دهید، کلیک کنید.
• ۴- مقدار را تغییر دهید.
• ۵- تغییرات خود را با کلیک روی دکمه «Save Edits» ذخیره کنید.

_{تغییر ویژگی‌های محوطه.}

افزودن فیلدهای بیشتر

اگر به این نتیجه رسیده‌اید که به فیلدهای اضافی‌ای برای ثبت اطلاعات بیشتر درباره محوطه‌تان نیاز دارید، می‌توانید این کار را در جدول ویژگی‌ها (Attribute Table) انجام دهید.

• ۱- جدول ویژگی‌ها (Attribute Table)‌ را باز کنید و «editing» را روشن کنید.
• ۲- روی دکمه «New Field» کلیک کنید.
• ۳- نام، نوع و درازای فیلد جدید را مشخص کنید و روی دکمه «OK» کلیک کنید.

_{اضافه کردن یک فیلد جدید}

• ۴- داده‌هایی را که کم داشتید، در فیلد جدید در جدول ویژگی‌ها (Attribute Table) اضافه کنید.
• ۵- تغییرات‌تان را ثبت کنید و «editing» را خاموش کنید.

_{افزودن داده‌ها به فیلد جدیدمان.}

وقتی که تمام داده‌هایمان را جمع‌آوری کردیم، باید نقشه‌های درجه یکی درست کنیم که این داده‌ها را نمایش بدهند!