Skip main navigation

New offer! Get 30% off one whole year of Unlimited learning. Subscribe for just £249.99 £174.99. New subscribers only T&Cs apply

Find out more

‮ساخت نقشه‌ها در SIGQ ‭

‮یک راهنمای کاربردی برای ساخت نقشه‌ها در SIGQ. ‭

حالا که تمام داده‌های مورد نیازتان را جمع‌آوری کرده‌اید، زمان آن فرا رسیده است که چند نقشه رسم کنیم!


حلا که تمام داده‌های خام درباره محوطه‌های باستان‌شناسی در دریاچه حمرین را جمع‌آوری کرده‌ایم، می‌خواهیم چند نقشه رسم کنیم تا آن داده‌ها را نمایش دهیم.

اولین گام این است که ببینیم چطور مي‌خواهیم داده‌های مربوط به محوطه را نمایش دهیم.

علائم‌شناسی چندضلعی‌ها (Symbology for polygons)

برای نمایش چندضلعی‌ها در QGIS راه‌های مختلفی وجود دارد. بهترین راه برای استفاده از یک نقشه مشخص به این بستگی دارد که از چه نوع داده‌هایی استفاده می‌کنید، مقیاس نقشه به چه اندازه‌ای است، ماهیت پس‌زمینه‌ی آن به چه صورت است، و سعی دارید چه اطلاعاتی را منتقل کنید! در ادامه گزینه‌های اصلی را مشخص می‌کنیم.

تک نشانه (Single symbol)

در ساده‌ترین شیوه، چندضلعی‌ها همگی یک‌شکل هستند. این نشانه‌شناسی (symbology) پیش‌فرض است وقتی که یک چندضلعی به پروژه تان اضافه می‌کنید.

  • ۱- در پنل لایه‌ها (Layers Panel) روی شیپ‌فایل خود کلیک‌راست کنید و گزینه «Properties» را انتخاب کنید.
  • ۲- روی برگه «Symbology» کلیک کنید.
  • ۳- «Single Symbol» باید در اولین منوی کرکره‌ای که باز می‌شود، به صورت پیش‌فرض وجود داشته باشد. اگر نه، آن را انتخاب کنید.
  • ۴- یک شیوه چندضلعی از باکس «Favourites» در بخش پایینی پنجره انتخاب کنید.
  • ۵- روی دکمه «OK» کلیک کنید.

انتخاب یک شیوه «Favourite» ساده.

این انتخاب خوبی است اگر به چیزی احتیاج داشته باشید که بخواهید ساده و سریع باشد. اما، نمونه‌های محبوب پیش‌فرض (default favourites) خیلی محدود هستند. برای همین، ما می‌خواهیم کنترل بیشتری روی شیوه‌های چندضلعی‌مان داشته باشیم.

  • ۶- تنظیمات برگه «Symbology» را دوباره در شیپ‌فایل باز کنید.
  • ۷- روی یکی از گزینه‌های «simple fills» در «Favourites» کلیک کنید.
  • ۸- بعد روی «Simple Fill» در نزدیکی‌های بالای پنجره کلیک کنید.

با این کار کلی گزینه پدیدار خواهد شد که می‌توانید آنها را به دلخواه تغییر دهید و سفارشی‌سازی (customise) کنید. می‌توانیم «Fill colour» (رنگ داخل چندضلعی) و ضخامت و رنگ خط پیرامون چند ضلعی (Stroke) را تغییر دهیم. همچنین می‌توانیم شکل رنگ داخل چندضلعی را تغییر دهیم. مثلا یک رنگ یکپارچه باشد یا خطوط راه‌راه، نقطه‌چین و خط‌کشی هاشوردار.

تمام این راهنمایی‌ها را می‌توانید در مورد نقطه‌ها و خط‌ها هم اجرا کنید. فقط خط‌ها فضای داخلی ندارند که بشود آنها را با رنگ پر کرد («Fill Colour» ندارند).

سفارشی‌سازی چندضلعی
با این همه گزینه‌ای که در اختیار دارید، ممکن است که حسابی گیج شوید. در کل، هر چه همه چیز را ساده‌تر نگه دارید بهتر است و باعث می‌شود نقشه‌ای که می‌کشید واضح‌تر و آشکارتر از آب دربیاید!

علائم‌شناسی دسته‌بندی شده (Categorized symbology)

اغلب مفید است که برای مراوده داده‌های محوطه از نشانه‌شناسی استفاده کنید. اگر اطلاعاتی که قصد دارید به دیگران منتقل کنید، فیلدهای متنی هستند (برای مثال نوع محوطه و دوره‌ای که به آن تعلق داشته)، به دسته‌بندی علائم‌شناسی نیاز دارید.
  • ۱- تنظیمات «Symbology» را در شیپ‌فایل خود باز کنید.
  • ۲- در اولین فهرست کرکره‌ای گزینه «Categorized» را انتخاب کنید.
  • ۳- برای گزینه «Value» فیلدی را انتخاب کنید که تمایل دارید مبنای نشانه‌شناسی‌تان قرار بگیرید.
  • ۴- روی دکمه «Classify» در نزدیکی‌های پایین پنجره کلیک کنید.
بهترین کار این است که فقط فیلدهایی را انتخاب کنید که از بین دو تا ده دسته‌بندی (category) استفاده می‌کنند. برای مثال، نیازی نیست که با استفاده از «site name» دسته‌بندی را انجام دهید چون محتوای این فیلد برای هر محوطه متفاوت است.
  • ۵- سبک پایه را با کلیک کردن روی باکس «Symbol» تغییر دهید.
  • ۶- می‌توانید سبک هر دسته‌بندی را به طور جداگانه تغییر دهید، یا می‌توانید یک طیف رنگی انتخاب کنید و تمام سبک‌ها را به طور اتوماتیک تغییر دهید (مثل یک رستر. این بخش را مرور کنید: هفته ۴.۶ .
  • ۷- همچنین می‌توانید دسته‌بندی‌ها را با کلیک‌ کردن نشانگر ماوس بر روی آنها بکشید و ترتیب آنها را تغییر دهید تا بر اساس الفبا نباشند.
  • ۸- همچنین می‌توانید تیک «all other values» را بردارید تا این گزینه حذف شود. (با در نظر گرفتن این موضوع که برای دسته‌بندی‌ منتخب‌تان تمام داده‌ها برای محوطه‌تان را جمع‌آوری کرده‌اید).
  • ۹- روی دکمه «Ok» کلیک کنید.

تغییر سبک دسته‌بندی چندضلعی (polygon category styles)
یک نشانه‌شناسی دسته‌بندی شده می‌تواند به شکل موثرتری اطلاعات را مراوده کند.

مثالی از یک نشانه‌شناسی چندضلعی دسته‌بندی شده (polygon category symbology).

نشانه‌شناسی درجه‌بندی شده (Graduated symbology)

اگر می‌خواهید فیلدهای رقومی (numerical fields) را به تصویر درآورید، به نشانه‌شناسی درجه‌بندی شده نیاز دارید.
  • ۱- تنظیمات برگه «Symbology» را در شیپ‌فایل باز کنید.
  • ۲- در اولین فهرست کرکره‌ای گزینه «Graduated» را انتخاب کنید.
  • ۳- برای فیلد «Value» فیلدی را انتخاب کنید که مایلید نشانه‌شناسی بر اساس آن انجام شود.
  • ۴- روی دکمه «Classify» در نزدیکی‌های پایین پنجره کلیک کنید.
در اینجا از شماره محوطه به عنوان یک مثال استفاده کرده‌ایم. این یک نقشه‌ی خیلی به درد بخور نمی‌سازد، اما فرآیند انجام کار را به شما نشان می‌دهد. اگر، برای مثال، تعداد تِل‌ها (تپه‌های باستانی)‌ در هر محوطه را می‌شمردیم، این فیلد یک نقشه‌ی بسیار جالب‌تر درست می‌کرد!
  • ۵- در برگه «Classes» پایه نشانه‌شناسی را تغییر دهید و برای نشانه‌شناسی دسته‌بندی‌شده‌تان یک دسته‌بندی نشانه‌شناسی درست کنید.
  • ۶- می‌توانید تعداد گزینه‌ها را با تغییر تعداد «Classes» کم و زیاد کنید.
اگر می‌خواهید شیوه آماری را که دسته‌ها «classes» بر پایه آن ایجاد می‌شوند، تغییر دهید می‌توانید منوی کرکره‌ای «Mode» را تغییر دهید.

نشانه‌شناسی چندضلعی درجه‌بندی شده

رنگ‌گذاری مرکزی (Centroid fill)

اگر چه داده‌های مربوط به مکان محوطه‌ها بهتر است تا جایی که امکان دارد با چندضلعی‌ها جمع‌آوری شود، بعضی اوقات سخت می‌شود تعداد زیادی از چندضلعی‌ها را روی نقشه رسم کرد. اگر بعضی از محوطه‌ها از محوطه‌های دیگر بسیار بزرگ‌تر باشند، یا در حال نقشه‌برداری از یک منطقه بزرگ باشید، ممکن است در نهایت چندضلعی‌هایی داشته باشید که دیده نشوند. در این صورت می‌توانید چندضلعی‌ها را با نقطه‌گذاری روی نقشه پدیدار کنید.
وقتی این کار را انجام می‌دهیم نشانه‌شناسی‌های دسته‌بندی شده یا درجه‌بندی شده از بین نمی‌روند چون ما تنها نشانه پایه را تغییر می‌دهیم.
  • ۱- در نشانه‌شناسی درجه‌بندی شده (Graduated Symbology) یا نشانه‌شناسی دسته‌بندی شده (Categorised Symbology) روی باکس «Symbol» کلیک کنید.
  • ۲- در پنجره‌ای که باز می‌شود روی «Simple fill» کلیک کنید یا فقط «Simple fill» اگر از یک نشانه‌شناسی ساده استفاده می‌کنید.
  • ۳- «Symbol layer type» را به «Centroid Fill»‌ تغییر دهید.
  • ۴- روی «Marker» کلیک کنید تا اندازه نقطه را تغییر دهید. یا اگر گزینه‌های بیشتری می‌خواهید روی «Simple marker» کلیک کنید.

رنگ‌گذاری مرکزی (centroid fill) راه خوبی برای مراوده اطلاعات برای بسیاری از چندضلعی‌ها با اندازه‌های مختلف است – محوطه‌های کوچکتر خیلی راحت مثل نقطه به چشم می‌آیند.

برچسب‌ها (Labels)

گام بعدی اضافه کردن برچسب‌ها به محوطه‌ها است – راه خوبی برای نمایش داده‌های منحصر به فرد.
  • ۱- در پنل لایه‌ها (Layers Panel) روی شیپ‌فایل کلیک‌راست کنید و برگه «Labels» را انتخاب کنید.
  • ۲- «No labels» را به «Single Labels» تغییر دهید.
  • ۳- محتوای فیلد را به آن چیزی که قصد دارید به عنوان برچسب محوطه از آن استفاده کنید، تغییر دهید. معمولا داخل فیلد یک نام محوطه یا یک عدد می‌نویسند.
  • ۴- روی دکمه «OK» کلیک کنید.

افزودن برچسب‌های ساده به محوطه‌هایتان.
برچسب‌های خیلی ساده در روی نقشه به محوطه‌هایتان اضافه می‌شوند.

برچسب‌ها به محوطه‌هایمان اضافه شده‌اند، اما سخت می‌شود آنها را خواند.
احتمالا سریع متوجه می‌شوید که یک چیزهایی را باید تغییر دهیم!

قلم برچسب (Label font)

می‌توانید قیافه قلم و اندازه قلم را در برگه «Text» برچسب‌ها تغییر دهید.

تغییر قلم برچسب.
می‌توانید یک میان‌گیر «Buffer» دور قلم رسم کنید تا متن روی پس‌زمینه‌ای که قرار دارد، راحت‌تر خوانده شود. برای این کار به برگه «Buffer» برچسب‌ها بروید.

افزودن یک برچسب که میان‌گیر داشته باشد (Adding a label buffer)
در برگه «Placement» می‌توانید تعیین کنید که برچسب‌ها کجا قرار بگیرند.

تغییر دادنِ جای برچسب
گزینه‌های زیادی دارید که می‌توانید با آنها بازی کنید. اما این سه گزینه می‌توانند به شما کمک کنند که برچسب‌ها خیلی بهتر شوند!

افزودن میان‌گیر (buffer) و تغییر قلم و تغییر محل برچسب باعث شد تا برچسب‌ها بهتر شوند.
برچسب‌ها ممکن است یک نقشه را شلوغ کنند و باعث شوند که سخت بشود نقشه را خواند. برای همین با دقت از آنها استفاده کنید.

این که بخواهید تمام نام محوطه‌ها را در نقشه بگنجانید، ایده بدی است. باعث می‌شود که محوطه‌ها درست دیده نشوند!

انتخاب پس‌زمینه درست

گام بعدی این است که پس‌زمینه درست را انتخاب کنید. این روی این موضوع که نقشه شما چقدر جذاب است و چقدر راحت خوانده می‌شود، تاثیر زیادی دارد. اگر محوطه‌ها مجموعه‌ای از نقطه‌های ساده هستند، می‌توان از تصاویر ماهواره‌ای استفاده کرد، به ویژه اگر هم‌زمان می‌خواهید اطلاعاتی را درباره ماهیت منظر منتقل کنید.

تصاویر ماهواره‌ای می‌توانند به عنوان پس‌زمینه نقشه شما استفاده شوند.
با این حال، اگر از یک نشانه‌شناسی پیچیده‌تر برای محوطه‌هایتان استفاده می‌کنید، شاید بخواهید یک پس‌زمینه ساده‌تر داشته باشید که در خواندن نقشه خلل وارد نکند.

یک DEM بهتر خود را نشان می‌دهد اگر محوطه‌ها را با رنگ متفاوتی نشان دهید.
اگر از تصاویر ماهواره‌ای استفاده می‌کنید، خوب است که تصویر را کمی بی‌رنگ کنید. یک راه ساده برای این کار استفاده از یک لایه سایه‌گذاری نیمه‌شفاف روی تصویر ماهواره‌ای است.

یک سایه‌گذاری نیمه‌شفاف می‌تواند برای بی‌رنگ کردن عکس ماهواره‌ای به کار گرفته شود.
همچنین می‌توانید چنین جلوه‌ای را با خاموش کردن سایر لایه‌های رستر و بعد نیمه‌شفاف کردن عکس ماهواره‌ای‌تان به دست بیاورید.
  • ۱- در پنل لایه‌ها (Layers) روی تصویر کلیک‌راست کنید و بعد گزینه «Properties» را انتخاب کنید.
  • ۲- برگه «Transparency» را انتخاب کنید.
  • ۳- اسلایدر شفافیت را بکشید و روی ۵۰ درصد قرار دهید.
  • ۴- روی دکمه «OK» کلیک کنید.

تصاویر ماهواره‌ای همچنین می‌توانند نیمه شفاف شوند تا جلوه مشابهی داشته باشند.
حالا که نشانه‌شناسی محوطه‌مان، برچسب‌هایمان و بهترین پس‌زمینه را داریم، بالاخره می‌توانیم نقشه را بسازیم!

ساخت نقشه

بیشتر عکس‌هایی که تا اینجای کار در این دوره دیدید نقشه‌های درست و حسابی نبودند، بیشترشان اسکرین‌شات‌های آموزشی‌ یا تکه‌هایی از عکس‌‌های ماهواره‌ای بودند. یک نقشه‌ای که طراحی شده تا به شکل گسترده‌تری در اختیار افراد مختلف قرار بگیرد، مثلا در یک مقاله علمی یا یک ارائه علمی از آن استفاده شود،‌ باید شامل موارد زیر باشد:
  • یک پیکان که سمت شمال را بر روی نقشه نشان دهد.
  • یک نوار مقیاس که مقیاس را نشان دهد.
  • یک شرح یا راهنما (Legend or Key) اگر محوطه‌ها از رنگ‌ها یا نشانه‌ها متفاوت استفاده کرده باشند.

این نقشه یک ساخت‌وساز برنامه‌ریزی شده را در یک جاده جدید در نزدیکی استون‌هنج نشان می‌دهد و نمونه عالی‌ای از یک نقشه خوب است – به پیکان شمال، نوار مقیاس و شرح (Legend) توجه کنید.
همچنین چند جزء دیگر را در خود جا داده است: یک شبکه‌بندی، و سایر متن‌ها و حاشیه‌نویسی‌ها.
حالا به شما نشان می‌دهیم که چطور می‌توانید این اجزاء را در QGIS اضافه کنید.

صفحه‌بندی ویژه چاپ

در QGIS می‌توانید عکسی از آنچه روی پنجره نقشه می‌بینید، ذخیره کنید.
  • ۱- در منوی اصلی به «Project» > «Import/Export» > «Export Map to Image» بروید.
با این حال، اگر از این شیوه برای ساخت نقشه استفاده کنید نمی‌توانید اجزای اضافی‌ای را که گفتیم لازم است، به نقشه اضافه کنید. به جای آن بهتر است نقشه با استفاده از گزینه «Print Layouts» ساخته شود.
  • ۲- در منوی اصلی بروید به «Project» > «New Print Layout».
  • ۳- به صفحه‌بندی خود یک اسم دهید. برای مثال «map 1».
در یک پروژه QGIS می‌توانید به مقدار نامحدود صفحه‌بندی‌های مختلف داشته باشید. برای همین هم هست که باید به صفحه‌بندی خود یک اسم بدهید.
این یک پنجره جدید را باز می‌کند که مجموعه‌ای از ابزارهای جدید در آن است.

پنجره صفحه‌بندی چاپ
این پنجره یک صفحه خالی کاغذ را نشان می‌دهد – این جا جایی است که اجزاء اضافی را به نقشه‌مان اضافه می‌کنیم.

افزودن اجزاء به نقشه

اول، باید خود نقشه را اضافه کنیم!
  • ۱- در منوی اصلی به «Add Item» > «Add Map» بروید. همچنین می‌توانید روی دکمه «Add Map» در منوی کناری کلیک کنید.
  • ۲- روی نقشه کلیک کنید و یک مستطیل بکشید – مستطیل باید بیشتر صفحه را پر کند.

افزودن نقشه به صفحه‌بندی
اغلب مقیاس و جای آن بر روی نقشه آن چیزی نیست که شما می‌خواهید.
  • ۳- روی باکس نقشه کلیک کنید و بعد روی دکمه «Adjust map content» کلیک کنید.
  • ۴- کلیک کنید و جای آن را تنظیم کنید و از چرخ ماوس استفاده کنید تا مقیاس را تنظیم کنید.
  • ۵- مقیاس را با کلیک کردن بر روی برگه «Item Properties» تنظیم مجدد کنید و مقدار مقیاس را تغییر دهید.

می‌توانید جای قرار گرفتن مقیاس را بر روی نقشه تعیین کنید.
حالا می‌توانیم اجزاء دیگر را به نقشه اضافه کنیم.
  • ۶- در منوی اصلی به «Add Item» > «Add North Arrow» بروید یا از دکمه روی جعبه ابزار استفاده کنید.
  • ۷- کلیک کنید و بکشید تا یک پیکان شمال بر روی نقشه ظاهر شود.
  • ۸- کلیک کنید و اندازه و جای آن را تغییر دهید تا در محل درست قرار بگیرد.

اضافه کردن پیکان شمال.
  • ۹- همین کار را برای نوار مقیاس انجام دهید.
  • ۱۰- می‌توانید واحدها و رقم‌های نوار مقیاس را در برگه «Item Properties» تغییر دهید.

افزودن یک نوار مقیاس
  • ۱۱- برای افزودن شرح نقشه (Legend) همان فرآیند را دوباره انجام دهید.
به صورت پیش‌فرض، تمام لایه‌های پروژه به شرح نقشه اضافه می‌شوند – این اغلب بیشتر از آن چیزی است که شما به آن احتیاج دارید!
  • ۱۲- روی شرح نقشه کلیک کنید و برگه «Item Properties» را انتخاب کنید.
  • ۱۳- تیک «Auto update» را بردارید.
  • ۱۴- روی یک جزیی که می‌خواهید آن را حذف کنید کلیک کنید و دکمه قرمز «Remove» را فشار دهید.
  • ۱۵- این کار را تکرار کنید تا تنها آن لایه‌هایی که تمایل دارید در شرح نقشه نمایان باشند.

سفارشی‌سازی شرح نقشه (Customising the legend).
  • ۱۶- اگر می‌خواهید متنی را در شرح نقشه تغییر دهید روی آن کلیک‌دوبل کنید و آن را تغییر دهید.
  • ۱۷- می‌توانید یک عنوان شرح نقشه در بالای برگه «Item Properties» اضافه کنید.
  • ۱۸- می‌توانید با اسکرول کردن به سمت پایین و تیک کردن باکس «Frame» یک قاب به شرح نقشه اضافه کنید.

اضافه کردن قاب و عنوان به شرح نقشه.
سایر حاشیه‌نویسی‌ها را هم می‌توانید با استفاده از دستورات در منوی مرتبط یا دکمه‌های جعبه ابزار وارد کنید، و با استفاده از برگه «Item Properties» آنها را تنظیم کنید.

سایر حاشیه‌نویسی‌ها به ترتیبی مشابه می‌توانند اضافه شوند.

صدور نقشه به عنوان عکس

وقتی که از نقشه‌تان راضی شدید می‌توانید آن را صادر (export)‌کنید!
  • ۱- در منوی اصلی بروید به «Layout» > «Export as Image».
  • ۲- نقشه خود را در یک جای مناسب ذخیره کنید و به تصویر یک نام بدهید.
  • ۳- «Export resolution» را بگذارید روی «300 dpi»
  • ۴- گزینه «Crop to Content» را تیک بزنید و روی «Save» کلیک کنید.

گزینه‌های صدور تصویر نقشه.
  • ۵- در پنجره اصلی QGIS روی لینک سبزی که بالای نقشه اصلی پدیدار می‌شود کلیک کنید.

روی لینک سبز کلیک کنید.
این فولدری را باز می‌کند که نقشه‌تان را در آن ذخیره کرده‌اید – روی آن کلیک کنید تا نقشه‌تان را باز کنید!

نقشه نهایی‌مان صادر شده است. داده‌های SRTM متعلق به َUSGS.
آیا از نقشه‌تان راضی هستید؟ آیا حاشیه‌نویسی مضاعفی انجام دادید؟
This article is from the free online

‮دوره پیشرفته سنجش از راه دور باستان‌شناسی: باستان‌سنجی، باستان‌شناسی منظر و حفاظت از میراث در خاورمیانه و شمال آفریقا ‭

Created by
FutureLearn - Learning For Life

Reach your personal and professional goals

Unlock access to hundreds of expert online courses and degrees from top universities and educators to gain accredited qualifications and professional CV-building certificates.

Join over 18 million learners to launch, switch or build upon your career, all at your own pace, across a wide range of topic areas.

Start Learning now