تصاویر ماهواره‌ای: چرا چیزی را که می‌بینیم، می‌بینیم؟

آنچه در یک تصویر می‌بینیم به فاکتورهای متفاوتی بستگی دارد، از جمله این که با چه تصویری سر و کار داریم و این که آن عکس چه زمانی گرفته شده است. در اینجا نگاهی می‌اندازیم به این که چرا می‌توانیم محوطه‌ها و اجزاء باستانی را در این تصاویر مشاهده کنیم.

اجزاء سه‌ بُعدی

اجزاء محوطه‌های باستان‌شناسی اغلب باعث ناهمواری سطح زمین می‌شوند، به خاطر وجود باقی‌مانده دیوارها، خندق‌ها، حوض‌ها و اجزای دیگر. زاویه تابش خورشید و همچنین زاویه دوربین، وقتی عکس گرفته می‌شود، می‌تواند روی نحوه‌ای که عکس‌ها را می‌بینیم، تاثیر بگذارد (تصویر ۱).

_{تصویر یک: یک جزء سه بُعدی اغلب تحت تاثیر زاویه تابش خورشید و زاویه دوربین قرار می‌گیرند. (کلیک کنید تا تصویر بزرگ شود)}

یک عنصر تپه‌ای در تصاویر ماهواره‌ای به این دلیل قابل رویت است که از سطح پیرامون خود بلندتر است و برای همین بر اطرافش سایه می‌اندازد. اندازه سایه به زاویه خورشید بستگی دارد (تصویر یک).

فصل‌ها

فصلی که عکس در آن گرفته شده هم می‌تواند روی رویت اجزاء تاثیر بگذارد. بعضی از اجزاء را وقتی زیر برف هستند، راحت‌تر می‌شود دید یا وقتی سطح خاک خیس است. بعضی اوقات به خاطر محوطه باستان‌شناسی‌ای که زیر خاک مدفون شده است، رشد گیاهان تغییر می‌کند. برای مثال، سطح خاکی که پر از خندق و چاله باشد، آب را در خود نگه می‌دارد، در نتیجه گیاهان می‌توانند بهتر رشد کنند، در حالی که سطوح سنگی مثل جاهایی که زیرشان دیوار یا جاده مدفون شده، رشد را برای گیاهان سخت می‌کنند. تصاویر ماهواره‌ای می‌توانند نرخ‌های متفاوت رشد را نشان دهند، اما فقط در مواقع خاصی از سال (تصویر ۲).

_{تصویر ۲: رویتِ بعضی از اجزاء محوطه‌های باستانی اغلب تحت تاثیر فصل‌ها قرار می‌گیرد. (کلیک کنید تا تصویر بزرگ شود) (کلیک کنید تا تصویر بزرگ شود)}

پوشش سطحی زمین و اجزاء مدفون

بعضی از انواع پوشش سطحی زمین می‌توانند سطح خاک را بپوشانند و باعث شوند تا دیدن محوطه‌های باستانی‌ای که زیر این سطح قرار گرفته‌اند، سخت شود. مثلا، درختان انبوه. همچنین، آبیاری مداوم می‌تواند باعث شود تا رسوباتی که در آب هستند، سطح زیرین خاک را پنهان کنند.

_{تصویر ۳: پوشش سطح زمین و اجزاء باستان‌شناسی مدفون}

رنگ‌رفتگی سطح

بعضی اوقات محوطه‌های باستان‌شناسی ممکن است به شکل محوطه‌ای از خاک به نظر برسند که رنگ آن با محوطه‌ اطراف فرق دارد. این مسئله اغلب به خاطر این است که محوطه را شخم زده‌اند و مصالح ساختمانی مثل سنگ یا آجر و چیزهایی مثل خاکستر و زباله‌های محلی در سراسر محوطه پخش شده‌اند. در چنین شرایطی اغلب رنگ جایی که محوطه در آن قرار دارد، با رنگ محیط اطراف فرق می‌کند (تصویر ۴).

_{تصویر ۴: رنگ‌پریدگی خاک و محوطه‌های کم‌ارتفاع (کلیک کنید تا تصویر بزرگ شود)}

خصیصه‌های زمین‌شناسی و دست‌ساز مدرن

بعضی اوقات خصیصه‌های طبیعی مثل سازندهای زمین‌شناسی، می‌توانند شبیه محوطه‌های باستان‌شناسی به نظر برسند. اگر کسی را برای کاوش به این منطقه بفرستید، می‌تواند باعث شرمساری شود. خصیصه‌های دست‌ساز مدرن، مثل نظام‌های آبیاری ممکن است ما را گمراه کنند (تصویر ۵ و ۶).

_{تصویر ۵: یک خصیصه زمین‌شناسی روی گوگل ارث که ممکن است اشتباهی به جای «تِل» یا تپه‌ باستان‌شناسی در نظر گرفته شود. تصویر © ۲۰۲۰ سی‌ان‌ای‌اس/ایرباس.}

_{تصویر ۶: نظام‌های آبیاری گِرد که روی این تصویر گوگل ارث دیده می‌شوند، از بالا شبیه دایره‌های بزرگ هستند. این تصاویر ممکن است شما را گمراه کنند و فکر کنید آنها «تِل» هستند، اما آنها اغلب خیلی بزرگند و شکل‌شان هم خیلی مهندسی‌شده است. تصویر © ۲۰۲۱ سی‌ان‌ای‌اس/ایرباس.}

تفسیر تصاویر یعنی این که با استفاده از سلسله‌ای از گام‌های منطقی درباره آنچه می‌‌توانیم ببینیم، باید بتوانیم تصمیم بگیریم.