یک مثال معمولی از ساختمان‌سازی با خشت در جنوب عراق

درست شبیه محوطه‌های تِل در منطقه حمص سوریه یا دره بقاع لبنان، در جنوب عراق هم معماری خشتی غالب است. شهر اور یک نمونه کلاسیک از این نوع بقایا است.

شهر باستانی اور (که به عربی به آن تِل ٱلْمُقَيَّر گفته می‌شود) یکی از شهرها بین‌النهرینی بود که هزارها سال شکوفا بود. شهر در یک مسیر تجاری عمده واقع شده بود – بیشتر از همه در کنار رودخانه فرات، و دسترسی مستقیم را تا دوردست‌ها به آناتولی و خلیج فارس ایجاد می‌کرد – اور به یک مرکز تجاری و سیاسی مهم تبدیل شد (تصویر ۱). در هزاره سوم قبل از میلاد به اوج خود رسید،‌ و حوالی ۲۱۰۰ قبل از میلاد به مرکز یک امپراطوری بزرگ منطقه‌ای تبدیل شد. حتی بعد از تخریبش در حدود ۱۸۰۰ قبل از میلاد، ارتباطات تجاری شهر باعث شد تا دوباره به سرعت بازسازی شود و به یک پایتخت منطقه‌ای مهم تبدیل شود. با این حال، عقب‌نشینی خط ساحلی به سمت جنوب و کشیده شدن رودخانه فرات به سمت شرق باعث شد تا سرانجام این شهر رو به زوال برود.

_{تصویر ۱: شهر باستانی اور که از آسمان دیده می‌شود. تصویر © ۲۰۲۱ ماکسار تکنولوجیز}

در طول تاریخ طولانی‌اش، معماری اور شاهد دوره‌هایی از ساخت و بازسازی بوده است. هم‌سو با سنت بین‌النهرین، بیشتر ساختمان‌ها با خشت ساخته شده‌اند. وضعیت محیطی در این صنعت ساختمان‌سازی اهمیتی کلیدی داشته است. ته‌نشینی رسوبات مداومِ گِل در رودخانه فرات و دجله باعث شده است تا در جنوب عراق سنگ و چوب کمیاب باشد، در حالی که خاک رس، آب و کاه دم دست بوده است. خشت یک ماده ساختمانی ارزان را در اختیار می‌گذاشت که راحت می‌شد با آن کار کرد و می‌شد آن را به مقدار زیاد تولید کرد. در اور، خشت‌های در آفتاب خشک شده معمول‌ترین ماده ساختمانی بودند و در خانه‌های خصوصی و همچنین بناهای عظیم معماری مثل زیگورات معروف به کار گرفته می‌شدند. (تصویر ۲).

_{تصویر ۲: تصویر محوطه شهر اور که به زیگورات بازسازی شده منتهی می‌شود. تصویر متعلق به میشل دِ گراشی.}